sổ tay văn nghệ: tháng 11 2012

Thứ Hai, 26 tháng 11, 2012

Bàn Thêm Về TRUYỆN NGẮN ( 5 )

Bàn Thêm Về TRUYỆN NGẮN ( 5 )

Nghệ thuật khắc họa nhân vật là một trong những thế mạnh của nhiều nhà văn. Vài nhà thơ tài ba cũng ‘vẽ chân dung’ rất giỏi. Nhìn chung, nhà văn có lợi thế khi ghi lại diện mạo các nhân vật, vì viết để kể về ngoại hình nhân vật bằng văn xuôi dễ hơn văn vần. Tuy thế, những bức chân dung bằng thơ nổi tiếng vẫn được nhiều người ưa thích vì ý tứ cô đọng và tính hài hước nhẹ nhàng.

Ai đã biết về Văn học sử Việt, thường biết đến một thời huy hoàng với nhiều nhà văn có tài mô tả các nhân vật trong nhiều tác phẩm. Ngày nay, nhiều người vẫn còn nói đến nhân vật Xuân Tóc Đỏ của “vua phóng sự” Vũ Trọng Phụng, hoặc Chí Phèo và Thị Nở của nhà văn nổi tiếng về truyện ngắn Nam Cao.

Phân tích tài nghệ mô tả các nhân vật trong tác phẩm văn chương, nhà văn Nhất Linh, tác giả cuốn Viết và đọc tiểu thuyết (1961), đã sớm nhận ra có hai “lối tả” khác nhau:

“Tây phương có lối tả tỉ mỉ từ lông mi, lông mày, mắt mũi, mồm, tả thật dài và tả ngay một lúc.

Đông phương thì ưa tả bằng vài nét đơn sơ”.

Có thể coi đôi lời ngắn gọn trên là nhận xét tổng quát để hiểu thêm về cách mô tả nhân vật trong nghệ thuật viết văn và đọc văn. Lối tả Đông phương “bằng vài nét đơn sơ”, có lẽ rất hợp với nhà văn Nam Cao ở một vài tình tiết nào đó khi phác họa vài nét về nhân vật Chí Phèo:

“Hắn vừa đi vừa chửi. Bao giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn chửi. Bắt đầu chửi trời. Có hề gì? Trời có của riêng nhà nào? Rồi hắn chửi đời. Thế cũng chẳng sao: Đời là tất cả nhưng cũng chẳng là ai. Tức mình, hắn chửi ngay tất cả làng Vũ Đại. Nhưng cả làng Vũ Đại ai cũng nhủ: “chắc nó trừ mình ra!”. Không ai lên tiếng cả. Tức thật! Ồ thế này thì tức thật! Tức chết đi được mất! Đã thế, hắn chửi cha đứa nào không chửi nhau với hắn. Nhưng cũng không ai ra điều. Mẹ kiếp! Thế thì có phí rượu không? Thế thì có khổ hắn không?”...

(Một đoạn văn trong truyện ngắn CHÍ PHÈO của NAM CAO )

Chỉ với “vài nét đơn sơ”, đoạn mở đầu truyện ngắn của Nam Cao đã ‘vẽ’ thành công và ‘đưa’ được một con người từ ngoài đời bước vào một truyện ngắn.

Người ta thường nói đến văn tài và bút lực của một nhà văn. Phải chăng văn tài là những nét đặc sắc trong tác phẩm? Còn bút lực... có phải là nhà văn đã có nội lực hơn người, “vung bút cùng khí công” sáng tạo ra vài ấn tượng độc đáo? Những cái hay trong giới sáng tác văn chương thường được người trong giới nghiên cứu văn học biết đến, còn với ai ưa chuộng cả văn chương và văn học thì hẳn nhiên là được lãi gấp đôi, bởi, vừa được thưởng thức văn chương và vừa được hiểu thêm tài nghệ ‘nấu nướng’, ‘thêm mắm thêm muối’ trong việc bếp núc của dân văn nghệ.

Thuật lại nét vẻ bên ngoài một cách linh hoạt thường thấy ở một vài tác giả truyện ngắn. Những nhà văn đa tài và nổi tiếng với thể loại truyện ngắn còn tỏ ra có đôi mắt tinh tường và có tầm nhìn xa trông rộng, chẳng những như một họa sĩ vừa giỏi tay nghề vẽ chân dung và vừa giỏi về mầu sắc khi vẽ về quang cảnh thiên nhiên. Xin trích dẫn một đoạn văn trong truyện ngắn Cô Hàng Xén của nhà văn Thạch Lam, nhà văn nổi tiếng trong Nhóm Tự Lực văn đoàn. Ông cũng là nhà văn tiên phong viết truyện ngắn Việt Nam. Truyện ngắn Cô Hàng Xén của Thạch Lam đến nay vẫn còn được nhiều người đọc và có thể nói, những nhà văn thế hệ sau còn học được nhiều điều quí giá qua tác phẩm được coi là một truyện ngắn mẫu mực, một truyện ngắn hay và có "lối tả nội tâm nhân vật rất tài tình".

CÔ HÀNG XÉN

Cô Tâm bớt mệt hẳn đi khi nhìn thấy cây đa và cái quán gạch lộ ra trong sương mù. Cùng một lúc, dãy tre đầu làng gần hẳn lại, cành tre nghiêng ngả dưới gió thổi và nghe thấy tiếng lá rào rào và tiếng thân tre cót két. Cô sắp về đến nhà rồi, gánh hàng trên vai nhẹ đi, và những cái uốn cong của đòn gánh bây giờ nhịp với chân cô bước mau. Cô thấy chắc dạ và ấm cúng trong lòng, bỏ hẳn nỗi lo sợ từ nãy vẫn quanh quẩn trong trí khi cô qua quãng đồng rộng, trơ gốc rạ dưới gió bấc vi vút từng cơn.”

(Cô Hàng Xén / THẠCH LAM )

..........

(còn tiếp)

**********************

Thứ Sáu, 23 tháng 11, 2012

Bàn Thêm Về TRUYỆN NGẮN ( 4 )

Bàn Thêm Về TRUYỆN NGẮN ( 4 )

Một câu hỏi thường được đặt ra với ‘chủ nhân tương lai’ của một truyện ngắn: “Truyện ngắn sắp tới đây sẽ viết về chủ đề nào? Chủ đề tình yêu hay chủ đề xã hội với những suy nghĩ, ưu tư về một quãng đời phong ba bão tố?”.

Đôi khi, chọn đúng chủ đề, là một trong những yếu tố quan trọng với một truyện ngắn. Bạn trong độ tuổi sức khỏe tràn đầy, mặc nhiên bạn sẽ chọn chủ đề tình yêu, thí dụ một tiếng sét ái tình sau cái chớp mắt của một giai nhân hoặc tiếng cười khúc khích khiến chàng họa sĩ buông rơi bút vẽ, lúc người đẹp lả lướt thướt tha bên thềm vắng. Đó, hai tình huống vừa thoáng kể qua đã làm bạn đọc quan tâm và muốn biết thêm đoạn sau, liệu một hai chuyện tình này sẽ mỗi lúc hồi hộp thêm lên hay sẽ muôn đời tiếc nuối giống lời bản tình ca đã nghe ngày nào?

Những cây viết truyện ngắn lâu năm biết rằng ‘xương cốt’ một truyện ngắn là một tình huống đã được tác giả nghiền ngẫm kỹ. Một tình huống chọn lọc và chỉ một mà thôi trong một truyện ngắn, nếu bạn muốn truyện ngắn ấy hay và ngắn, gọn đúng theo đặc trưng thể loại này. Qua nhận định vừa nói đến, ta hiểu thêm, các tác giả quá tham lam tình huống sẽ ít có cơ may thành công khi viết truyện ngắn. Khán thính giả mong chờ nghe xem nghệ sĩ biểu diễn solo đặc sắc nhưng buồn biết bao khi bị nghe cả một bản giao hưởng nhạt và ngán chưa từng biết đến! (Theo một ý của Paul Bourget ).

Với người sống qua thời tuổi trẻ và nay bước vào tuổi trung niên thì những trang viết về một quãng đời lên thác xuống ghềnh và nhiều thử thách thường thích hợp và dễ viết hơn. Tác giả truyện ngắn nhìn thấy hướng tới của chủ để với thuận lợi bằng trải nghiệm tích luỹ nhưng vẫn cần chọn lựa một tình huống cần thiết, và điều cần nhất là tình huống phản ảnh từ đời thực, tức là không giả tạo. Cái hay của một truyện ngắn có khi chỉ là một cảnh rất tình cờ, một tình huống mà ngay chính một, hai nhân vật trong truyện ngắn cũng ngỡ ngàng, ngẩn ngơ trong một, hai phút. Những truyện ngắn hay thường làm người đọc tưởng tượng thêm về quãng đời sau của các nhân vật trong truyện, dù rằng tác giả đã chuyển sang viết một truyện ngắn khác.

( còn tiếp )

Vân Võ Hoài Phương

**********************

Thứ Sáu, 16 tháng 11, 2012

Kỷ Niệm Mười Năm Trình Làng

Kỷ Niệm Mười Năm Trình Làng

mười năm 'Tình Cũ' nhưng.. hay !

*Nhân kỷ niệm những số báo đầu tay Văn Nghệ Ngày Nay

trình làng, mời bạn gần xa xem qua vài trang tạp chí VNNN.

Bìa 1: "Nhớ Về Anh"

( một trong những bản vẽ đầu tay của V. Phương )

Hai trang sau tạp chí Văn Nghệ Ngày Nay

số 4 (tháng 6. 2002 ):

*Chủ biên từ số đầu đến số sau cùng

tạp chí Văn Nghệ Ngày Nay

ấn bản tại Bắc Âu: Vân Võ Hoài Phương.

*Bấm vào mũi tên, bạn có thể xem hình ảnh rõ hơn.

CHÚC VUI CUỐI TUẦN !

**********************

Thứ Hai, 12 tháng 11, 2012

Bàn Thêm Về TRUYỆN NGẮN ( 3 )

Bàn Thêm Về TRUYỆN NGẮN ( 3 )

Những người ôm mộng sau này có ngày là một cây bút trong làng văn, làng thơ thì ngay từ những ngày đầu khởi nghiệp thường rất ưa thích tìm đọc và sưu tầm vài câu châm ngôn hay, hoặc các thành ngữ hữu ích giúp họ thêm bền chí. Sở thích riêng tư tốt đẹp này giống tựa niềm vui có một hobby ( "thú tiêu khiển, sở thích làm vài việc trong khi rảnh rỗi.." ) và, nhìn về mai sau có khi một sở thích từ thời còn trẻ sẽ luôn bên họ đến ngày cuối đời. Riêng với những ai sáng tác văn, thơ thì các câu thành ngữ, châm ngôn thường được coi là chất xúc tác giúp họ sáng tác hay hơn, uyển chuyển hơn.

Trong số các nhà văn, nhà thơ lừng danh trên thế giới, có không ít vài “nhà” khởi nghiệp với hai bàn tay trắng. Câu nói “hoàng-liên tuy đắng, cái nghèo còn đắng hơn”, nhiều người đã biết, thế nhưng tại sao vài thi nhân, văn nhân vào đời với cái nghèo đuổi sát sau lưng, miệng ngậm vị đắng cuộc đời mà sau lại lưu danh với nhiều người mến mộ? Phải chăng họ đã sống và luôn bền lòng nghĩ tới một câu châm ngôn “không sợ nghèo, chỉ sợ không có chí”?

Những câu thành ngữ, hoặc vài châm ngôn, hay mấy quyển sách với người mới khởi nghiệp văn chương chẳng khác nào chiếc địa bàn để tìm phương hướng. Thế nhưng đôi khi có người vẫn bị lạc lối, thì ra tuy có đọc sách, nhưng có người học được cái hay và may mắn thành đạt, lại có người học theo cái dở nên bỏ lỡ một quãng đời. Một câu danh ngôn tựa tiếng chuông cảnh báo cho những ai ham đọc sách: “sách có thể là hay là dở”.

Thật ra nói đến sự thành đạt thì thể nào cũng có rất nhiều ý kiến khác nhau. Có những người chỉ thành đạt lúc đầu hoặc một quãng đời, tên tuổi đã có trên văn đàn nhưng tác phẩm theo nhau đi vào quên lãng. Cách đây nhiều năm, tôi đọc được ở đâu đó một tác giả viết đến hơn 50 cuốn tiểu thuyết, nhưng từ đó đến nay chẳng thấy ai còn nhắc nhở đến tên tuổi và các tác phẩm với mức độ sáng tác đáng gờm này.

Từ hiện tượng trên, người ta hiểu ra một điều: khi các tác phẩm ít giá trị khuất dần theo ngày tháng, thì tên tác giả cũng ít ai quan tâm và nhớ đến. Nhưng còn có một, vài hiện tượng khác hẳn là lạ thay trên đời từng có một, hai văn nhân, thi nhân chỉ làm vài bài thơ hoặc viết một cuốn truyện, lại được lưu danh muôn thuở. Những tác phẩm của các tác giả được lưu danh với đời thường là những quyển sách nhiều người còn đọc mãi.

Tuy nhiên, nói đến việc đọc sách lại thấy ra những góc nhìn khác biệt. Đã có người nói “người đọc giỏi là người đọc được những gì giữa hai hàng chữ” (?). Ông thầy nào phán câu này với đám học trò chẳng khác nào một lời thách đố. Lại còn một câu nhiều người từng biết “Trò dốt đâu phải tại thầy” (?!).

Nhân viết đến đoạn kết, người viết chợt nhớ đến một truyện cổ, kể về một cảnh thầy, trò rất ‘ngoạn mục’ và hấp dẫn có thể còn hay hơn các truyện mới ngày nay. Mời bạn gần xa thưởng thức và gởi lời chúc vui trong những ngày rét lạnh.

Sưu tầm Truyện cổ

CON KHÁ HƠN THẦY

Xưa có ông thầy học lười nhác có tiếng, đến nỗi không có một tên học trò nào cả.

Nhưng quái lạ! một hôm, lại có một anh đem giàu cau đến xin vào học.

Thầy bảo:

-Nhà ta không có án thư, con xem nhà ai có, mượn tạm một cái đem về đây để ta làm lễ Thánh.

Anh học trò trình lại thầy rằng:

-Con không biết mượn án thư vào đâu bây giờ. Để con xin cúi khom lưng xuống làm cái án thư, cho thầy khấn Thánh cũng được.

Thầy nghe nói bật cười, chắp tay vái trò, bảo rằng:

-Thế thì con khá hơn thầy nhiều rồi. Con không cần phải học thầy làm gì nữa.

Theo trong sách TRUYỆN CỔ NƯỚC NAM

của Tác Giả ÔN NHƯ NGUYỄN VĂN NGỌC

******************************************

Thứ Sáu, 9 tháng 11, 2012

Bàn Thêm Về TRUYỆN NGẮN ( 2 )

Bàn Thêm Về TRUYỆN NGẮN ( 2 )

Nhân có dịp bàn thêm về thể loại truyện ngắn, người viết chợt nhớ đến những truyện ngắn mới xuất hiện trên các trang webb văn học và trên các tạp chí, bán nguyệt san trong những năm gần đây với nhiều tên gọi rất mới mẻ, như: Truyện ngắn có thật, Truyện ngắn online, Truyện ngắn mini, Truyện ngắn 100 chữ...

Thể truyện ngắn mới xuất hiện này có gốc gác từ truyện ngắn hiện đại những thời trước, tức là có liên hệ ‘dây mơ, rễ má’, có tính huyết thống, họ hàng thân thích với truyện ngắn hiện đại. Bằng chứng đơn giản là cùng chung những chữ truyện ngắn, một thể loại bằng văn xuôi, đặc biệt ngắn, gọn và gây nhiều thích thú với người đọc.

Đôi khi người ta thấy xuất hiện thêm Chuyện ngắn hoặc Chuyện ngắn nhất. Có người diễn giải vài Chuyện ngắn này chỉ là một cách tìm tòi cái mới, một thể nghiệm có thể xuất phát từ các cuộc chuyện trò thường ngày và họ phát hiện thêm là những chữ chuyện ngắn ít thấy được nói đến trong vài cuốn từ điển. Từ đó ta suy gẫm, trước kia và hiện nay, người ta coi chuyện ngắn chưa hẳn là một thể loại văn chương chăng ?

Hiện nay, truyện ngắn đương đại được chọn đăng mỗi ngày một nhiều thêm. Người đọc ưa chuộng các thể loại văn xuôi thường thấy rất nhiều truyện ngắn với những phong cách đa dạng và với những tài năng nghệ thuật viết khác nhau. Khi thì giản dị chỉ là truyện ngắn, lúc lại thêm sau hai chữ truyện ngắn là những chữ như: cực ngắn, cực hay và lúc này chưa thể đoán chừng nay mai có thể thêm ra những “truyện ngắn hay cực kỳ” cũng nên! Thật đúng là vườn văn nghệ trăm hoa đua nở.

Người ta thường nói cách diễn đạt của người phương Tây ít nhiều khác cách diễn đạt của người phương Đông. Dân Tây phương ít khi dùng đến hình ảnh “vườn tược”, “hoa thơm, trái ngọt” để nói đến hiện tình văn chương nước họ. Còn người Đông phương lại thích ví von, dùng nhiều hình ảnh thiên nhiên để nói về văn, thơ và chữ nghiã. Khi thì “vườn văn nghệ thêm hoa, khởi sắc”, có lúc “ngát thơm của những loài hoa lạ”, và còn nữa... với “cỏ thơm” và nhiều “kỳ hoa, dị thảo” đó đây. Một sắc thái văn nghệ dịu dàng, trữ tình như vẻ đẹp thiên nhiên nhiều sắc mầu rực rỡ. Người ta tưởng như đến với thơ, văn, lời ca, tiếng nhạc là đến một nơi vườn xanh mát, có cỏ thơm cùng trái chín, có những loài hoa ngạt ngào sắc hương, có những niềm vui ẩn mật của cuộc đời.

( Còn tiếp )

Vân Võ Hoài Phương

**********************

sổ tay văn nghệ

Thứ Hai, 26 tháng 11, 2012

Bàn Thêm Về TRUYỆN NGẮN ( 5 )

Thứ Sáu, 23 tháng 11, 2012

Bàn Thêm Về TRUYỆN NGẮN ( 4 )

Thứ Sáu, 16 tháng 11, 2012

Kỷ Niệm Mười Năm Trình Làng

Thứ Hai, 12 tháng 11, 2012

Bàn Thêm Về TRUYỆN NGẮN ( 3 )

Thứ Sáu, 9 tháng 11, 2012

Bàn Thêm Về TRUYỆN NGẮN ( 2 )

Nhãn

Giới thiệu về tôi