NẮNG MƯA MỘT THỜI ( 1 )Thời còn học vài năm cấp II phổ thông, tôi may mắn đọc được vài cuốn truyện mỏng, các cuốn truyện này thường thuê ở một tiệm cho thuê sách nằm giữa trung tâm thành phố. Trong tiệm sách chỉ rộng chừng hai mươi mét vuông, 2/3 diện tích tiệm đặt một quầy bằng gỗ, và phía sau là nơi chứa sách, truyện. Phía trên quầy gỗ có vài quyển mục lục ghi tên các sách cho thuê. Phần còn lại trong tiệm chỉ còn một khoảng hẹp, đó là nơi khách thuê sách ra vào và chung quanh tường là vài tủ kính nhỏ, đặt vài cuốn sách mà chẳng mấy người quan tâm. Khách vào tiệm nhìn thấy những cuốn sách thuộc loại chính trị đó, thường chuyển ánh mắt đến nơi khác. Còn nhân viên tiệm thuê sách vẫn biết những cuốn sách đó, chẳng có “ma” nào thuê, nhưng họ vẫn phải bày trong tủ kính, bởi tiệm cho thuê sách thuộc về nhà nước; có người gọi đây là “bệnh hình thức”, nhưng ở thời đó, chẳng mấy ai dám góp ý...
Đó là đầu những năm 60s của thế kỷ trước. Những ai từng sống và ở độ tuổi tôi thời đó, bây giờ có lúc ngồi nhớ lại, có thể vẫn còn nhớ đến vài cuốn truyện mỏng do một tình cờ hiếm hoi đọc được vào những năm đó, như Lá cờ thêu sáu chữ vàng, Robinson Crusoe, Đảo giấu vàng, Không gia đình... và còn nhiều cuốn khác nữa; những cuốn truyện rất hay, vừa gợi mở trí tò mò và tưởng tượng, vừa như đưa người đọc đến những nơi chưa từng biết. Thật ra đến nay, khó có thể nhớ lại được từ đầu đến cuối hết thảy các cuốn truyện đó, tên nhân vật cũng quên ít nhiều, nhưng mỗi khi nhìn cảnh đám đông cưỡi ngựa với cờ phướn cùng áo mão thời xưa trên màn ảnh, thì tôi lại thoáng nhớ tới cuốn truyện Lá cờ thêu sáu chữ vàng đã đọc. Còn hình ảnh Robinson Crusoe và anh bạn Thứ Sáu đâu dễ quên? Hai câu chuyện thuật lại trong Đảo giấu vàng và Không gia đình rất hay và hấp dẫn. Hai cuốn này mang hai đề tài khác nhau, một cuốn đọc nhiều hồi hộp gay cấn, còn một cuốn làm người đọc cảm động với những cảnh đời... Ai đã đọc qua những cuốn truyện vừa kể, thật khó có thể lãng quên tựa đề các cuốn truyện, dẫu đã vài chục năm trôi qua.
Vào những năm đầu thập niên 60 (1960), thành phố nơi tôi ở là một hải cảng và được coi là thành phố lớn thứ hai trên miền Bắc. Dân số lúc đó của thành phố không nhiều. Ngày thường, vào giờ nhiều người đi làm, đường phố có vẻ đông đúc, nhưng sau giờ đó và sau giờ “tan tầm”, các đường phố chỉ lưa thưa vài người qua lại. Những buổi tối mùa đông, khi gió mùa đông bắc thổi tới, các ngả phố xá càng quạnh vắng hơn. Về mùa hè, trong hai ngày cuối tuần, các đường phố nơi gần Nhà Hát Lớn đông người qua lại. Thời đó là “thời tem phiếu”, từ bao diêm đến bánh xà-phòng, từ chai nước mắm đến gạo, mì... vài thước vải hoặc than, củi ... ai muốn mua cũng phải có tem phiếu và xếp hàng để mua. Cái thứ quan trọng nhất trong mỗi gia đình thời đó là Sổ Gạo, nhà nào mất Sổ Gạo coi như “treo niêu”. Rất nhiều người còn nhớ thời đó có câu nói “trông mặt như vừa mất Sổ Gạo!”, tức là mức biểu lộ bi ai và lo lắng quá kinh hoàng, ít có một nghệ sĩ sân khấu tài giỏi nào thủ được vai diễn đạt đỉnh cao đó. Còn các phiếu chất đốt (than củi), phiếu thực phẩm, phiếu vải... cũng rất cần thiết, gần giống như các lá bùa hộ mạng của mỗi người. Theo như “tiêu chuẩn” quy định: “nhân dân”(dân thường) một người 4 mét vải /1 năm; “tiêu chuẩn” cán bộ: một người 5 mét vải / 1 năm. Ai lỡ mất phiếu vải, quả là tình cảnh quá khó nói. Nhớ một chuyện, gần Tết, một bạn gần nhà phơi chiếc quần diện tết ngoài sân, chẳng ngờ bị ‘khều’ mất lúc nào không hay, ba ngày tết đành chẳng dám bước chân đến nhà ai. Chỉ vì một cái quần, mất một cái Tết và buồn hết một mùa Xuân. Một chuyện có thật, tôi từng biết.
Trong thành phố có một cửa hàng thực phẩm chỉ bán riêng cho các cán bộ thuộc loại từ phó phòng, trưởng phòng trở lên. Tiêu chuẩn của các loại này dĩ nhiên cao hơn dân thường và người lao động rất nhiều. Hơn nữa, nhiều loại “hàng cao cấp”, “hàng ngoại” chỉ có ai là quan chức cao mới có phiếu mua, còn dân thường và thợ thuyền có nằm mơ cũng chẳng mấy người được nhìn thấy. Nhiều cán bộ ăn không hết bán ra ngoài, và cũng có không ít nhân viên trong cửa hàng “tuồn hàng” quí hiếm ra ngoài, như nhiều người đã biết thời đó. Chính từ thời có “tem phiếu” này, đã phát sinh ra tệ nạn “cửa quyền”, “tham nhũng”, “móc ngoặc”, “ăn chia”, “hối lộ”... Hiển nhiên rất nhiều người sống thời đó biết rõ sự thật này. Hiện nay nhiều người Việt sống tại các nước Đông Âu, sống trong những thập niên 60, 70 từng biết rõ. Sở dĩ đề cập đến việc này, bởi, nạn tham nhũng nay gần như hết cách chữa, mà thật ra chỉ từ “đường lối” dùng tem phiếu, theo kiểu vài nước trong phe cộng sản. Ngày nay dân chúng tại "các nước Đông Âu HẾT CỘNG SẢN”, tuy đời sống chưa sung túc mấy, nhưng hình như dân chúng sống “dễ thở” hơn. Bạn có tin như thế không ?
Đó là đầu những năm 60s của thế kỷ trước. Những ai từng sống và ở độ tuổi tôi thời đó, bây giờ có lúc ngồi nhớ lại, có thể vẫn còn nhớ đến vài cuốn truyện mỏng do một tình cờ hiếm hoi đọc được vào những năm đó, như Lá cờ thêu sáu chữ vàng, Robinson Crusoe, Đảo giấu vàng, Không gia đình... và còn nhiều cuốn khác nữa; những cuốn truyện rất hay, vừa gợi mở trí tò mò và tưởng tượng, vừa như đưa người đọc đến những nơi chưa từng biết. Thật ra đến nay, khó có thể nhớ lại được từ đầu đến cuối hết thảy các cuốn truyện đó, tên nhân vật cũng quên ít nhiều, nhưng mỗi khi nhìn cảnh đám đông cưỡi ngựa với cờ phướn cùng áo mão thời xưa trên màn ảnh, thì tôi lại thoáng nhớ tới cuốn truyện Lá cờ thêu sáu chữ vàng đã đọc. Còn hình ảnh Robinson Crusoe và anh bạn Thứ Sáu đâu dễ quên? Hai câu chuyện thuật lại trong Đảo giấu vàng và Không gia đình rất hay và hấp dẫn. Hai cuốn này mang hai đề tài khác nhau, một cuốn đọc nhiều hồi hộp gay cấn, còn một cuốn làm người đọc cảm động với những cảnh đời... Ai đã đọc qua những cuốn truyện vừa kể, thật khó có thể lãng quên tựa đề các cuốn truyện, dẫu đã vài chục năm trôi qua.
Vào những năm đầu thập niên 60 (1960), thành phố nơi tôi ở là một hải cảng và được coi là thành phố lớn thứ hai trên miền Bắc. Dân số lúc đó của thành phố không nhiều. Ngày thường, vào giờ nhiều người đi làm, đường phố có vẻ đông đúc, nhưng sau giờ đó và sau giờ “tan tầm”, các đường phố chỉ lưa thưa vài người qua lại. Những buổi tối mùa đông, khi gió mùa đông bắc thổi tới, các ngả phố xá càng quạnh vắng hơn. Về mùa hè, trong hai ngày cuối tuần, các đường phố nơi gần Nhà Hát Lớn đông người qua lại. Thời đó là “thời tem phiếu”, từ bao diêm đến bánh xà-phòng, từ chai nước mắm đến gạo, mì... vài thước vải hoặc than, củi ... ai muốn mua cũng phải có tem phiếu và xếp hàng để mua. Cái thứ quan trọng nhất trong mỗi gia đình thời đó là Sổ Gạo, nhà nào mất Sổ Gạo coi như “treo niêu”. Rất nhiều người còn nhớ thời đó có câu nói “trông mặt như vừa mất Sổ Gạo!”, tức là mức biểu lộ bi ai và lo lắng quá kinh hoàng, ít có một nghệ sĩ sân khấu tài giỏi nào thủ được vai diễn đạt đỉnh cao đó. Còn các phiếu chất đốt (than củi), phiếu thực phẩm, phiếu vải... cũng rất cần thiết, gần giống như các lá bùa hộ mạng của mỗi người. Theo như “tiêu chuẩn” quy định: “nhân dân”(dân thường) một người 4 mét vải /1 năm; “tiêu chuẩn” cán bộ: một người 5 mét vải / 1 năm. Ai lỡ mất phiếu vải, quả là tình cảnh quá khó nói. Nhớ một chuyện, gần Tết, một bạn gần nhà phơi chiếc quần diện tết ngoài sân, chẳng ngờ bị ‘khều’ mất lúc nào không hay, ba ngày tết đành chẳng dám bước chân đến nhà ai. Chỉ vì một cái quần, mất một cái Tết và buồn hết một mùa Xuân. Một chuyện có thật, tôi từng biết.
Trong thành phố có một cửa hàng thực phẩm chỉ bán riêng cho các cán bộ thuộc loại từ phó phòng, trưởng phòng trở lên. Tiêu chuẩn của các loại này dĩ nhiên cao hơn dân thường và người lao động rất nhiều. Hơn nữa, nhiều loại “hàng cao cấp”, “hàng ngoại” chỉ có ai là quan chức cao mới có phiếu mua, còn dân thường và thợ thuyền có nằm mơ cũng chẳng mấy người được nhìn thấy. Nhiều cán bộ ăn không hết bán ra ngoài, và cũng có không ít nhân viên trong cửa hàng “tuồn hàng” quí hiếm ra ngoài, như nhiều người đã biết thời đó. Chính từ thời có “tem phiếu” này, đã phát sinh ra tệ nạn “cửa quyền”, “tham nhũng”, “móc ngoặc”, “ăn chia”, “hối lộ”... Hiển nhiên rất nhiều người sống thời đó biết rõ sự thật này. Hiện nay nhiều người Việt sống tại các nước Đông Âu, sống trong những thập niên 60, 70 từng biết rõ. Sở dĩ đề cập đến việc này, bởi, nạn tham nhũng nay gần như hết cách chữa, mà thật ra chỉ từ “đường lối” dùng tem phiếu, theo kiểu vài nước trong phe cộng sản. Ngày nay dân chúng tại "các nước Đông Âu HẾT CỘNG SẢN”, tuy đời sống chưa sung túc mấy, nhưng hình như dân chúng sống “dễ thở” hơn. Bạn có tin như thế không ?
THÁNG 2. 2012
********************
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét