sổ tay văn nghệ: Nghĩ Đôi Chut́ Về Truyện Ngăń ( 8 )

…
”Mỗi người, dù cuộc sống ra sao, vẫn có lúc cảm thấy đôi chán chường, nhạt nhẽo, trống vắng trong tâm tư. Ngoài đôi việc làm bâng quơ để quên hay để ‘giải thoát’ những ‘ưu tư’, những ‘thờ thẫn, trống vắng’ đó, với những người thích văn chương thì quay ra viết văn, đọc văn để trao gởi hoặc đón nhận ý tình nơi kẻ khác giải tỏa những tư lự của mình”.
Đoạn văn ngắn trên của tác giả Nguyễn Thùy, trong bài viết với tựa đề “Viết Văn, Đọc Văn: Đối Thoại Với Mình, Với Người”, đăng tải trên vài tạp chí văn nghệ tại Âu châu cách nay trên một thập niên, có thể coi như một cách “mở đường” với nhiều bạn có mộng ước văn học.
Những nhận xét và các hình ảnh “trống vắng”, “ưu tư”... về “những người thích văn chương” cùng cách dùng một nháy, để tăng sức chú ý với bạn đọc [ Thời đó dân trong nghề gọi là một nháy, và còn mới mẻ; hai nháy “..” thì dùng đã lâu]; bài viết của Nguyễn Thùy đem niềm vui và nhiều ích lợi đến nhiều độc giả. Ngay ở lời dẫn bài viết, Nguyễn Thùy chia sẻ với bạn đọc nỗi băn khoăn bình thường của nhiều người: “Viết Văn, Đọc Văn, những sự việc thông thường, có gì phải nói. Vâng, chẳng có gì phải nói, nhưng ‘Cách Viết, Cách Đọc’, đấy là vấn đề”.
Những ai đọc qua nhiều tác phẩm nơi các nhà văn hoặc đôi, ba trước tác của học giả vài thời trước, hẳn biết vấn đề ‘Cách Viết, Cách Đọc’ hay “Nghệ thuật viết văn & đọc văn” thường được người đọc biết đến từ nhiều năm trước. Đơn cử, một tác phẩm về đề tài này dày trên sáu, bảy trăm trang của một học giả-nhà văn sống tại Vương quốc Bỉ (Bruxelles) từng xuất bản từ năm 1949 ở quê nhà, và tính đến nay đã tái bản thêm vài lần!
Qua các tài liệu tham khảo, những người quan tâm về việc đọc văn, viết văn hiểu thêm “những việc thông thường” về ‘Cách Viết, Cách Đọc’ tác giả Nguyễn Thùy nói qua nơi lời dẫn, đúng là “chẳng có gì phải nói”, thế nhưng đọc tiếp vài đoạn sau bài viết, bạn đọc hiểu thêm các gợi ý ban đầu, biết thêm vài bài bản kỹ thuật, những “mật pháp” của giới cầm bút, và rõ thêm nền tảng kiến thức vững chắc mà bất kể nhà văn nào cũng nên biết:
“Khi viết một tác phẩm nào (tiểu thuyết, truyện ngắn, tiểu luận, tạp văn,... ), người viết thường luôn đứng trước bốn vấn đề: Viết về cái gì, Viết cho ai, Viết thế nào, Viết với chủ đích gì. Từ đó, chủ đề, đề tài, tìm ý, hành văn, bố cục, xây dựng nhân vật trong từng môi trường, thời đại,... đến với tác giả qua kinh nghiệm, kiến thức, xúc cảm, tưởng tượng, qua cái ‘nhìn’ về nhân tình, thế sự, về cuộc đời, của nhà văn”.
Trong đoạn ngắn dẫn trên, tác giả Nguyễn Thùy mới chỉ chọn trước và đưa ra bốn thể loại: tiểu thuyết, truyện ngắn, tiểu luận, tạp văn. Với ai đã trải qua vài năm trong nghiệp cầm bút, hẳn biết các thể loại này hoàn toàn khác nhau.
*
Bạn tôi- một nhà văn từng ‘thử tay nghề’ với ít ra vài ba thể loại văn xuôi- anh hay viết đoản văn, và theo lời anh, thỉnh thoảng anh mới ghi tên thể loại dưới các bài viết, nhiều khi tòa soạn cũng ‘quên’ chẳng ghi rõ thể loại, hình như để bạn đọc đoán định. Anh có vài tập truyện ngắn và từng có một, vài cuốn tiểu thuyết đã xuất bản. Nhân một hôm nói qua nói lại về các thể loại, anh nói vui:
-Bốn thể loại: tiểu thuyết, truyện ngắn, tiểu luận, tạp văn... ví như bánh chưng, bánh giò, bánh dợm, bánh dày. Không thể có một thứ bánh, vừa là bánh chưng, vừa là bánh dợm, vừa là bánh giò, vừa là bánh dày!... Nói riêng về thể loại truyện ngắn...
Lẽ đương nhiên lúc đó tôi im lặng, bởi tôi cần biết thêm kiến thức thể loại này.
-Thỉnh thoảng tôi đọc trên vài trang mạng văn- thơ, có trang viết “truyện ngắn” và có trang viết “chuyện ngắn”. Với ai hiểu rõ và đọc nội dung các “truyện ngắn” và “chuyện ngắn” đó, biết ngay kẻ điều hành trang mạng này có sự lúng túng và ‘abc’ trong vấn đề này. Một chuyện đáng khôi hài và tức cười kèm theo là, vài trang ‘có vấn đề’ này lại được tán tụng đến nỗi chủ nhân trang mạng tự thấy mình ngất ngưởng lơ lửng giữa trời mây. Đôi khi không ban một, hai lời khen thì tốt hơn. Còn khen kiểu này bằng... đổ nước vào bếp nhà người ta! Nhưng có thể, kẻ được khen chẳng thể biết ’chiêu’ này. Người ta thường nói, “nửa đùa nửa thật”, “mật ngọt chết ruồi”. Trong ‘làng’ nhiều người biết, nhưng đúng là cũng có kẻ ‘ích kỷ hại nhân’, biết đấy mà chẳng nói. Còn nhiều kẻ lại ưa...”đôi khi nghĩ chuyện đời, mỉm cười thôi”...
-Anh có vẻ hơi khó tính về ranh giới thể loại. Theo cách nhìn và đánh giá của anh, tôi nghĩ đơn giản dẫu ‘vừa là bánh giò vừa là bánh dợm’, đâu có làm đau bụng chi bạn đọc. Việc phân biệt rõ truyện ký và truyện ngắn, cách đúng nhất là xem trong sách từ điển.
-Tôi kể thêm một chuyện vài năm trước, khi tôi trong Ban biên tập một tờ nguyệt san, có anh bạn nhờ tôi giới thiệu với bạn đọc cuốn hồi ký của anh, và anh nhờ tôi đăng bên cạnh hình bìa tác phẩm của anh dòng chữ “một cuốn hồi ký ấn tượng, hoành tráng và gây cấn từ trang đầu đến trang cuối như tiểu thuyết trinh thám!”… Thật tình, tôi không thể hiểu nổi một người cầm bút mà lại lầm lẫn và không hiểu biết về hai thể loại đó. Y như cảnh nhảy múa ở giữa vườn hoang. Thật là hết sức khó hiểu.
-Thời đại bây giờ, nhiều chuyện khó hiểu lắm, anh à...

Tháng 10. 2011
Vân Võ Hoài Phương

==================

sổ tay văn nghệ

Thứ Ba, 11 tháng 10, 2011

Nghĩ Đôi Chut́ Về Truyện Ngăń ( 8 )

Không có nhận xét nào:

Nhãn

Giới thiệu về tôi