sổ tay văn nghệ: Nghĩ Đôi Chut́ Về Truyện Ngăń ( 6 )

Những truyện ngắn hay, thường có cốt truyện vững vàng, người ta có thể thấy rõ cốt truyện thể hiện trong truyện ngắn, hoặc nhận biết cốt truyện ”ẩn”- (có ai đó lại nghĩ: “không cốt truyện” )- khi mà tác giả muốn thể nghiệm một cách tân trong sáng tác hay muốn hàm chứa một diễn ý xa xôi.
Truyện ngắn “Ơn và oán” của nhà văn Vũ Bằng là truyện ngắn có cốt truyện rõ ràng, truyện ngắn đã giới thiệu qua đoạn mở với bạn đọc nơi Nghĩ đôi chút về truyện ngắn (5); đọc trong truyện ngắn, Vũ Bằng thuật lại: ”... Có một vị quan kia, chán mùi hoạn lộ...” sau nghỉ hưu “về nhà để di dưỡng tinh thần”, đây là đoạn văn ngắn mở đầu tình tiết của cốt truyện.
Quả thật rất khó kể lại hết các tình tiết diễn biến cũng như tóm tắt cốt truyện trong “Ơn và oán”. Ngày nay bạn có thể dễ dàng đọc truyện ngắn “Ơn và oán” của nhà văn Vũ Bẳng trên net để biết rõ hơn (xin cảm thông vì khuôn khổ eo hẹp trang này..). Thiển nghĩ, trong các truyện ngắn đặc sắc thời tiền chiến, “Ơn và oán” chẳng những là truyện ngắn hay- hướng thiện- mà còn là truyện ngắn mẫu mực về xây dựng cốt truyện và tài nghệ miêu tả tâm lý nhân vật.
Với một nhà văn chuyên viết truyện ngắn, ngay trong trang đầu, tác giả khắc họa rõ nét nhân vật chính trong truyện coi như đã vượt qua một thử thách lớn. Đọc đoạn mở truyện ngắn “Ơn và oán”, nếu như người đọc tinh ý sẽ nhận biết tác giả Vũ Bằng có ‘mật pháp’ khắc họa nhân vật “ông quan hưu” bằng cả những hình ảnh hiện thời và xưa cũ: “Ông làm bạn với tách trà, giò cúc. Sáng, ông lên trên những đỉnh đồi cao để cho được gần trời; trông ngắm hạc bay, công múa. Chiều thì hoa cỏ thấy ông chống một cái gậy trúc ra đứng trước cổng nhà để nhìn nước nổi tăm, hay ngắm đám thế nhân đi lại trước đám bụi.
Những hồi ức thời làm quan của ông trở lại trí não lúc này rất rõ ràng. Ông nhớ lại những lúc ở dinh thự có xe đưa pháo đón. Chao ôi, bây giờ nhìn lại thì còn có cái gì? Chỉ còn một tấm lòng...”
Cảnh tách trà giò cúc, cảnh công múa hạc bay... và một cảnh cũ kỹ “lúc ở dinh thự có xe đưa pháo đón” chợt hiện về trong tâm trí với nỗi niềm khi đầy khi vơi: “... Thế sự bao giờ cũng chỉ quẩn quanh có thế thôi. Duy sự khổ não thì bờ bến nào cũng có mà không hề giống nhau bao giờ. Người ta chém giết nhau, người ta lại giả dối với nhau; người ta khinh nhau, người ta lại ghét ghen nhau; người ta biệt ly rồi gặp nhau...” Cảnh đời và tâm lý nhân vật chính rất gần gũi với người đọc, dẫu truyện ngắn của Vũ Bằng viết từ nhiều năm trước. Một truyện ngắn xa xưa còn "thọ" được đến ngày nay, chắc hẳn miêu tả thấm thia nội tâm của nhân vật chính.
Sự phát triển tâm lý của ông hưu quan với nghệ thuật độc thoại của nhà văn Vũ Bằng bên những lời ông hưu quan tự nói với ông rất ít thấy trong các truyện ngắn từ trước đến nay. Đã mấy nhà văn thời nay có được một đoạn mở truyện ngắn như Vũ Bằng? Ai đó tôn vinh nhà văn Vũ Bằng là một trong các cây đa cây đề của nền văn học hiện đại, thiển nghĩ cũng rất đúng.
Trong giới am tường thể loại truyện ngắn, có người nhận định truyện ngắn tuy gọn nhỏ nhưng nén chặt và có nhiều nghĩa sâu đậm. Đoạn mở trong “Ơn và oán” của Vũ Bằng khẳng định rất rõ điều ấy. Bạn đọc ưa thích truyện ngắn “Ơn và oán” còn được thưởng thức nhiều đoạn gây cấn nhưng có chất ngụ ngôn quí hiếm về”nhân, quả”...Trong những nhà văn viết truyện ngắn từ thời tiền chiến đến nay, có thể nói, “Ơn và oán” của Vũ Bằng là truyện ngắn có cốt truyện “kinh điển”. Với một tiểu thuyết gia, một người viết truyện dài hay truyện ngắn, nghĩ ra hoặc tìm được một cốt truyện để làm ‘xương sống’ cho tác phẩm đâu phải dễ! Vì như có câu nói:
“Họa hổ, họa bì, nan họa cốt...”
( Vẽ cọp, vẽ da, khó vẽ xương... )
Với nhà văn, dùng một thể văn đặc tả vẻ ngoài của cọp; việc dùng bút và mực tả rõ ‘chân dung’ cọp, đâu có dễ? Cho nên, một bài văn cọp rất dễ khiến nhiều người nhận ra nhược điểm, còn như miêu tả rõ được xương cọp càng khó hơn. Một cốt truyện trong tiểu thuyết, truyện dài, truyện ngắn được kể là hay cũng khó tương tự. Chẳng thế có người trong giới cầm bút đã than từng nghĩ vài năm về một cốt truyện. Thật ra, nếu quá dễ, chẳng còn ai gọi thứ đó là nghệ thuật..
.......
Vân Võ Hoài Phương
====================

sổ tay văn nghệ

Thứ Hai, 19 tháng 9, 2011

Nghĩ Đôi Chut́ Về Truyện Ngăń ( 6 )

Không có nhận xét nào:

Nhãn

Giới thiệu về tôi