Bàn Thêm Về TRUYỆN NGẮN ( 7 )

Bàn  Thêm  Về   Truyện Ngắn ( 7 )

 

 Những dòng đầu tiên của một truyện ngắn với một người ít nhiều từng trải trong nghiệp văn, thực tình đôi khi rất khó viết. Đoạn nhập đề vẫn luôn thử thách với nhiều cây viết. Không thiếu những cảnh trong vài cuốn phim truyện, nhân vật chính là nhà văn ngồi bên bàn viết với đống bản thảo vo tròn và sau đó liệng tất cả bản thảo không vừa ý vào thùng giấy bỏ. Dường như nghề văn là một trong những nghề cần đến đức tính kiên nhẫn.

André Gide viết trong cuốn nhật ký của ông: “Việc khó nhất khi bắt đầu viết văn là phải hết sức thành thực với mình.” Cái khó của nhiều công việc thường là lúc khởi đầu (vạn sự khởi đầu nan). Còn cái khó nhất khi bắt đầu viết văn, theo André Gide, lại còn phải “hết sức thành thực với mình.”

Chợt nhớ cách nay vài năm, trong dịp điện đàm với một bạn văn sống gần sông Seine (Pháp Quốc), bạn cho biết lâu nay gần như đã ngưng viết. Hỏi tại sao, nữ văn sĩ nói rất thành thực “Độc giả hiện nay họ hiểu biết và khác trước nhiều. Có những tác phẩm in xong chẳng có người đọc. Người ta đã quá chán với các cuốn sách trống rỗng. Cháy thành vạ lây, nên tôi và vài cây bút cũng nản.”

Vẫn biết văn chương, nghệ thuật là sản phẩm văn hóa của xã hội, nhưng những sản phẩm làm ra đó không có ai dùng đến thì ắt lại đem cất vào kho. Cảnh tưng bừng khai trương, rồi âm thầm dẹp tiệm không chỉ thấy trong giới kinh doanh mà còn thấy ở vài nơi ra mắt sách. Đành rằng có cảnh dở khóc dở cười, nhưng cái nghiệp “bút nghiên, món nợ không vay”, đa mang lắm việc. Duyên thắm tình bền chẳng thấy đâu, chỉ thấy thức thâu đêm quên ăn mất ngủ lo nghĩ về chữ nghĩa. Quên hẳn câu thơ của ‘cụ cố’ Tản Đà : “văn chương hạ giới rẻ như bèo.”

Học giả Nguyễn Hiến Lê rất tinh ý và cũng rất hóm hỉnh khi ông đặt lời từ trong cuốn  Nghề Viết Văn của ông : “Một cây viết, một tập giấy, chút tham vọng là đủ cho cái nghề lạ đời ngộ nghĩnh ấy.”( Paul Valéry )

Và tiếp ngay đâù CHƯƠNG I, tác giả Nguyễn Hiến Lê dẫn thêm : “Viết một cuốn sách là làm một nghề cũng như chế tạo một cái đồng hồ.”( La Bruyère)

Hai nhận xét, hai góc nhìn không giống nhau. Một sự nghiệp với đồ nghề đơn giản, thật dễ với ai thích viết lách và một công việc rất khó với kẻ nào dám thử tay nghề để viết một cuốn sách.

Tìm hiểu và soi sáng các khía cạnh của cái dễ và cái khó trong nghề viết văn có thể đem lại đôi chút thú vị với nhiều người ưa đọc sách. Đến nay dẫu năm tháng qua mau và thế sự qua nhiều thay đổi, nhưng tác phẩm của các nhà văn lớn như Nguyễn Tuân vẫn còn có người đọc lại. Đọc tới đoạn văn sau đây, người ta nhận ra tâm sự rất thành thực của tác giả; tâm sự này cũng có thể là cốt lõi và hồn vía của một tác phẩm lôi cuốn và hấp dẫn:

“...

Trước khi tôi bỏ Hà Nội, cô có gởi cho tôi một lá thư hỏi tôi độ này làm được những gì và tha thiết buộc tôi phải hồi âm cho thật dài. Rồi chỗ tái bút, cô phải kêu lên rằng tôi lười lắm, gần đây chẳng chịu làm gì cả. (Làm nghĩa là viết, phải không? Chứ tôi còn làm được cái thá gì ở cuộc đời này nữa, phải không cô Lạn Khanh ?)

Thật vậy, gần đây tôi lười lắm, nghĩa là không viết được tí nào. Việc trứ thuật chừng như chỉ còn hứng thú ở chỗ dự tính trong đầu thôi. Làm việc thấy khó khăn quá. Nhìn xuống cái màu trắng của tờ giấy, đã có bao nhiêu lần tôi lo sợ. Tôi không phải là một kẻ nghèo hèn trong lòng; vậy mà cầm đến bút định viết thì chữ không chịu ra (cũng như đã nhiều buổi, tôi mở sách đọc thì chữ không chịu vào), rồi tôi lại bỏ giấy bút nguyên thế mà chạy ra đường, ngồi lên một cái xe, trong bụng nghĩ lấy làm chê trách mình đến điều cái xe bao giờ cũng phải đỗ mình ở một chỗ nào...”

( Trích trong tác phẩm Nguyễn Tuân Bàn Về Văn Học Nghệ Thuật )

....

(còn tiếp)

**********************