sổ tay văn nghệ: Vẫn Thiếu Nụ Hôn

VẪN THIẾU NỤ HÔN

• Tản mạn về V.S. Naipaul
ĐỖ NGUYÊN LY sưu tầm

*Trong một lần gặp gỡ, tâm tình với tác giả Đỗ Nguyên Ly- Ông từng là Chủ Nhiệm Danh Dự tạp chí TỰ DO; một “tổng biên tập” xuất sắc vài tạp chí ấn bản và vài trang mạng lúc đó..- tôi tình cờ biết ông rất thích nghe nhạc classic.
Chia tay với ông, tôi vẫn như còn thoảng nghe những giai điệu dịu dàng và tiết tấu trầm bổng của các bản nhạc cổ điển hôm đó, tuy rằng có vài bản- do băng cassette bởi nghe đi nghe lại nhiều lần nên băng nhựa có chỗ bị ’rão’- mức độ thẩm âm đôi lúc bị hụt hẫng.
Sau hôm đó, tôi dành nửa ngày cuối tuần, thâu tuyển chọn từ vài đĩa nhạc classics tôi nghe những năm trước đó, sang vào băng cassette 90 phút và gửi đến tặng Ông. Nỗi vui mừng lúc nhận được món quà đơn sơ này với ông thật khó có bút mực nào diễn tả nổi. Ông điện thoại đến tôi, rất mãn nguyện với niềm vui vừa có, và vài hôm sau ông gửi đến tặng tờ báo của tôi bài viết “Vẫn Thiếu Nụ Hôn”.
Hôm nay, xin gửi đến bạn đọc gần xa một kỷ niệm đẹp...

Trang Sổ Tay Văn Nghệ
****

VẪN THIẾU NỤ HÔN

Các tác phẩm của V. S. Naipaul, người đoạt giải Nobel văn chương 2002, nói nhiều đến nền văn minh còn loạng quạng của thế giới thứ ba và tâm trạng lúng túng của kẻ ngoại cuộc. Những kinh nghiệm của bản thân tác giả, một dân gốc Ấn Độ nhưng sinh ra và lớn lên ở Tây Ấn vùng biển Nam Mỹ; Một người Tây Ấn sống ở nước Anh, nữa là một trí thức du cư trong trong xã hội hậu thực dân.
Một số nhà phê bình cho rằng Naipaul dung chứa nhiều mâu thuẫn bởi nhãn quan sai lầm về chính trị với cái ‘xã hội nửa vời’. Song không vì vậy mà ông từ bỏ các chủ đề không được tán thưởng. Với Ông, nhà văn là : “Quan sát, quan sát lại, quan sát nữa và nghĩ lại”. Trong bài viết Columbus và Crusoe, tác giả nhấn mạnh: “Mọi người đều biết rõ các sự kiện về Columbus (1). Các tác phẩm và hành động đều nổi rõ khuyết tật vị kỷ của ông ta. Columbus đã công kích chính mình, song bề ngoài anh dũng đó vẫn không xứng với tính cố chấp của ông và uy tín đã sa sút qua nhiều thế kỷ”.
Thân phụ của Naipaul là một nhà báo, qua đời, không kịp chứng kiến con trai thực hiện nguyện vọng của mình. Ông khích lệ con mình: “Đừng e sợ làm một nghệ sĩ. D.H. Lawrence (2) hoàn toàn là một nghệ nhân. Bằng mọi giá, con phải cho mình là Lawrence”.
Khi chụp ảnh để nộp hồ sơ vào đại học, Naipaul tâm sự với người chị: “... Em nhìn vào khuôn mặt Á Châu và nghĩ rằng, một người Ấn ở chính quốc cũng không Ấn hơn em...”. Sau cơn suy nhược thần kinh, Naipaul đã tự tử. May thay chiếc đồng hồ điều khiển khí đốt không hoạt động. Hôn phu đầu tiên của ông mất 1966. Vợ hiện nay là người Pakistan. Đồng hành với cảm giác cần thiết phải viết văn, ông thường nhận ra mình một kẻ gốc Trinidad thiếu quê hương. Naipaul từng là phóng viên đài BBC, nhà bình luận tiểu thuyết của báo New Statement.
Miguel Steet, văn phẩm đầu đời kể lại một nhân vật khá bí hiểm, bán thơ của mình để lấy 4 xu, rồi từ giả quê hương, du học. Các tác phẩm tiếp theo, Naipaul từ bỏ giọng điệu hài hước. Dư luận khen ngợi và tán tụng thế giới của Naipaul “rất riêng tư và quả là tuyệt vời”. Ông trả lời phỏng vấn: “Cha tôi sâu sắc và thâm thúy về mọi mặt. Các nỗi đau của ông thăm thẳm hơn những điều có thể miêu tả. Tôi viết quyển A House for Mr Biswas có dựa vào ông, song hoàn toàn không thể nói đó là người có thực”. Các tập India: A Wounded Civilization (Ấn Độ- văn minh bệnh hoạn) và A Bend in t he River (Khúc lượn của dòng sông ) là những kết sản bi quan về Ấn Độ và Phi châu, những tuyên ngôn tồi tệ của nhân loại. Các du ký và tiểu luận của Naipaul thường bi lụy về quê quán Tây Ấn và các vùng còn nằm trong tình cảnh ‘loạng quạng’.
Các độc giả đạo Hồi buộc tội Naipaul là phiến diện, chủ tâm công kích tôn giáo của họ. “Hồi Giáo đã hợp pháp sự cuồng giận cả về đức tin và chính trị...”. Naipaul nhận định: “Tôi đã gặp nhiều người rất nhậy cảm, ẩn tàng những chuẩn bị bạo hành khủng khiếp”. Ông kết luận về Hồi Giáo Cực Đoan: “Có lẽ, không có đế quốc nào có thể so sánh hoặc đế quốc hơn Hồi Giáo và các nước Ả Rập”.
Naipaul viết nhiều về các di hại của đế quốc, những xung khắc về văn hóa và các ảo tưởng về tự do. Ông thường được so sánh với Joseph Conrad về các đề tài của kẻ tha hương, ngoại cuộc và bất mãn. Naipaul tự coi mình là: “một trong các địa chỉ tối tăm của Conrad trên hành tinh này”.

Năm ngày trước khi được trao giải Nobel, Naipaul đã đọc lời phát biểu (Reading) tại Viện Hàn Lâm Văn Học Thụy Điển. Sau khi khẳng định: “Giá trị của tôi nằm trong các tác phẩm của tôi”, Ông trích dẫn quan niệm của văn gia Pháp cuối thế kỷ 19 – Proust (3) trong tiểu luận Against Sainte – Beuve (Phản bác Sainte - Beuve), những lời nói về Khác biệt giữa nhà văn là nhà văn, với nhà văn là con người xã hội. Naipaul đồng thuận với Proust, dẫu có đọc bài viết về tiểu sử nhà văn, kể cả tự thuật của chính tác giả, vẫn bị hao hụt so với các sáng tác của nhà văn. Điều mà nhà văn trao đổi qua mạn đàm, phỏng vấn, kể về lý lịch, bí ẩn đời tư... đều là sản phẩm của cái tôi, của những thói quen sinh hoạt và khuyết tật – chúng hoàn toàn không phải là sáng tạo từ cõi cô đơn ẩn mật nhất ! Nhà văn chỉ viết nên tác phẩm khi biết bỏ qua cả hai, thế giới này và cái tôi thường nhật...
Từ hồi nhỏ cho đến khi trưởng thành, Naipaul vẫn thấy có hai Thế Giới : Thế giới bên trong muốn đóng cổng đẩy các thứ xa lạ ra ngoài; Còn thế giới bên ngoài hiện hữu như một bóng đen, bí ẩn. Cả hai đều cần được khai phá. Naipaul cho mình là nhà văn của trực giác, không thể dùng trừu tượng để mô tả bất cứ kỳ vọng văn chương nào – Tiểu thuyết và du ký đều có giá trị ngang nhau – Tác giả không hề bị dắt dẫn bởi chính trị, chỉ có hài hước và lòng trắc ẩn dẫn độ văn nghiệp của ông thôi.
Naipaul cảm giác rằng, ở xứ Argentina, có nhiều người mê muội các biệt ngữ chính trị vay mượn của Âu Châu. “Khi biệt ngữ biến các giá trị của đời sống thành các khái niệm trừu tượng”, Naipaul phán xét: “Khi biệt ngữ xung đột với biệt ngữ, nhân dân chẳng có được nền tảng căn cốt nào nữa. Họ chỉ có những kẻ thù”.
Về ‘tài năng’, Naipaul nêu ra luận điểm của Proust: “Nếu có tài, những đẹp đẽ sẽ viết ẩn hiện lờ mờ trong ta; giống như hồi nhớ về một giai điệu, nhưng khó nắm bắt để tái tạo âm vực đại thể của nó. Những ai bị ám ảnh bởi trí nhớ lơ mơ về một sự thực mà họ chưa quen biết, sẽ được tưởng thưởng. Tài năng là loại hồi nhớ, cuối cùng nó tạo khả năng cho họ tiếp cận với giai điệu, nghe rõ hơn, rồi ghi lại bằng nốt nhạc”. Naipaul kết thúc bài ‘Reading’ với câu: “Tài năng, Proust nói. Tôi xin nói, duyên may và lao động hết mình”.
Dù nhận lãnh nhiều Giải thưởng quốc tế, được Nữ Hoàng Anh phong tước hiệu Sir Vidia, Ông vẩn không kìm được xúc động; sau khi được nhà Vua Thụy Điển trao tặng Giải thưởng. Ông khóc trong lúc nhạc ngân vang chào mừng những học giả kinh tế tiếp theo Naipaul đón nhận Giải Nobel cao quí.

Vài chục năm trước, khi Naipaul đến thăm Pakistan lần đầu tiên, một nữ phóng viên bản xứ – Naria Alvi, xin đến gặp ông cùng với một quyển sách để xin chữ ký tác giả. Lòng mộ điệu khiến Alvi vượt khỏi phong tục Hồi Giáo, xin được hôn lên đôi má của nhà văn. Những nụ hôn đó đã hóa ra chất ‘tơ hồng’, ‘se duyên kết họ.. thái thái bình’..., và văn sĩ với nữ phóng viên thành đôi vợ chồng rất hạnh phúc.
Sau khi đã săn lùng kỹ trong các tác phẩm của Naipaul, được sự đồng tình của độc giả nữa, một nữ văn sĩ Thụy Điển đã phỏng vấn về một ‘hoạt động’ thiếu vắng trong hầu hết văn phẩm của ông: “ Thưa Sir Vidia, ngài nghĩ gì về giá trị của những nụ hôn ? “. Naipaul lúng túng, ấp úng: “Không biết... không biết... không biết”, ông dừng hồi lâu, lắc đầu ... cuối cùng mới dòng dạc: “Tôi sinh trưởng ở nền Văn hóa khác với Văn hóa có những chiếc hôn”.

ĐỖ NGUYÊN LY
sưu tầm

********************
*Chú thích
(1) Columbus (1451-1506), nhà hàng hải người Ý Đại Lợi
tìm ra Mỹ châu lần đầu tiên vào năm 1492
(2) D. H. Lawrence (1885-1930), văn sĩ Anh Quốc
(3) Marcel Proust (1891-1922), tiểu thuyết và
phê bình gia người Pháp- Sau khi cha mẹ mất 1904 và 1905,
Proust tự giam mình trong phòng kín.
( chú thích của tác giả Đỗ Nguyên Ly )
**********************

sổ tay văn nghệ

Thứ Tư, 15 tháng 2, 2012

Vẫn Thiếu Nụ Hôn

Không có nhận xét nào:

Nhãn

Giới thiệu về tôi