Truyện ngắn là thể loại được nhiều người ưa thích, quan tâm và tìm hiểu. So với tiểu thuyết và truyện dài, truyện ngắn có khuôn khổ gọn nhỏ, số trang không nhiều và ít nhân vật. Tiểu thuyết, truyện dài và truyện ngắn là “anh em gần gũi trong một nhà”. Ngoài ra, thỉnh thoảng người ta còn thấy vài tác phẩm thuộc thể loại văn xuôi ghi ngoài bià sách hoặc chữ bên tựa đề tác phẩm là Truyện. Có thể tác giả cuốn sách đó tự định danh tác phẩm hoặc nhà xuất bản xếp loại tác phẩm đó ở giữa truyện dài và truyện ngắn chăng ?
Theo vài nguồn tư liệu từ internet, thời rực rỡ khởi sắc nhất của truyện ngắn là đầu thế kỷ 20, đặc biệt tại Hoa Kỳ. Tuy rằng có một thời trước đó (giữa thế kỷ 19), bởi “ông anh đại thụ” tiểu thuyết gặp mùa nên truyện ngắn gần như bị che khuất, nhất là ở Vương quốc Anh. Cũng theo bản lược sử truyện ngắn, cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20, thể loại truyện ngắn lại tái xuất hiện ở Anh , với tên tuổi hàng đầu là Robert Louis Stevenson và một số nhà văn nổi tiếng khác nữa.
Đến nay, còn vài ý kiến cần tham khảo về thời phát khởi truyện ngắn cũng như nhiều cách hiểu và cách đánh giá về truyện ngắn hiện đại. Trong khuôn khổ có giới hạn bài viết, việc tìm hiểu cặn kẽ thời khởi đầu và những thẩm định khác nhau về truyện ngắn, xin phép chưa gặp dịp bàn đến. Mong rằng vài trang ngắn gọn nơi đây chỉ gom góp ít nhiều hiểu biết về nền tảng và cách cấu trúc của thể loại truyện ngắn. Một vài góp ý, tâm tình trong nghiệp viết cũng xin mạn phép được thêm vào đôi dòng để vui với bạn ưa thích văn học gần xa.
Nghệ thuật truyện ngắn là nghệ thuật ở thể kể chuyện. Tác giả truyện ngắn kể về một câu chuyện nào đó hoặc kể về vài nhân vật nào đó. Như nhiều người biết, mỗi môn nghệ thuật có những đặc trưng riêng, như nghệ thuật hát vọng cổ chẳng hạn, người ca vọng cổ và người nghe đã quen với một nghệ thuật bằng các câu hát lên bổng xuống trầm, một thể ca diễn tình cảm bằng sáu câu vọng cổ hoặc các làn điệu... Nói chung, nghệ thuật hát múa và nghệ thuật kể chuyện có đặc điểm muốn chia sẻ với kẻ thưởng thức và người thưởng ngoạn những hạnh phúc yêu thương hoặc các ‘kinh khổ’; những tình cảm xa vắng , vài định mệnh trớ trêu hay tâm tư vui buồn qua các tác phẩm nghệ thuật trình diễn hoặc qua cách thức kể chuyện.
Các nghệ sĩ trình diễn và các nghệ nhân kể chuyện, thường nhận cái vui của người đời để khỏa lấp những...- có lẽ nên nói thêm một chút...- những gian truân, những cô đơn khi tấm màn nhung khép lại hay lúc người kể xong câu chuyện đã lặng lẽ đơn chiếc trở lại đời thường. Mấy ai thấu hiểu tấm lòng người nghệ sĩ, các tác giả và các soạn giả đã bỏ nhiều tâm huyết để đem đến những niềm vui.
Các nghệ nhân kể chuyện hay các tác giả truyện ngắn hẳn có lúc băn khoăn vì chịu áp lực bộn bề, có khi chỉ vì đời mà ít nhiều mang lụy. Và không chỉ riêng các nghệ nhân, các tác gia truyện ngắn đôi ba phen nhìn kẻ trước người sau để lo thân thủ thế; mà các nhà văn, các học giả cũng đôi lúc cảm thấy không yên tâm. Tuy biết vậy, thế nhưng học giả Nguyễn Hiến Lê vẫn can đảm nhìn ra một khía cạnh rất nên vinh danh những kẻ theo đuổi nghề viết: “... Nghề cầm viết có nhiều cái lụy, nhưng ít nhất cũng an ủi ta được đôi phần, nhờ nó mà có khi ta tìm được những bạn đông thanh đông khi ở bốn phuong trời. Gặp được những bạn ấy thì đức bạn cao lên, tài bạn tiến lên, tri thức bạn mở mang ra. Nhưng chỉ tâm hồn đẹp mới được lãnh phần thưởng ấy”. ( Nguyễn Hiến Lê / Nghề Viết Văn, trang 48 )
Đọc đoạn ngắn sau đây cũng trong cuốn sách kể trên, nơi trang 209, chúng ta biết thêm học giả Nguyễn Hiến Lê rất có lòng với những người theo nghiệp văn nghiệp sách: “... Nhà văn không nên buồn vì vậy, và khi lựa nghề viết văn, như tôi đã nói (Nguyễn Hiến Lê ), bạn đã mặc nhiên ký giao kèo với xã hội, chịu nhận trước mọi sự bất công rồi, không được ân hận gì cả.”
Đọc đến đoạn này, có lẽ ai đó phải thêm một dấu chấm than (!) bên những dòng chữ trên để tỏ lòng tri ngộ!
Lưu tâm đến văn chương và văn học, một nhà nghiên cứu văn học đã tâm tình và bạn đọc gần xa đọc được trên một trang web văn chương, xin phép ghi lại nơi đây vài dòng: “... Chỉ có tác giả nào chuyển tải những ý nghiã hướng con người tới các giá trị Chân- Thiện- Mỹ, hướng xã hội tới sự tiến bộ... thì mới có một trong những tiền đề cơ bản đầu tiên để được ghi nhận là tác phẩm văn chương đích thực, nên “tính văn hoá”phải trở thành một trong những phẩm chất làm nên tác phẩm văn chương”.(Nguyễn Hòa / Văn Học, Văn Chương Và Những Vấn Đề Khác... / 12. 2004 )
Xin mạn phép mượn đoạn văn có ít nhiều ý tưởng tiến bộ trên để tạm ngưng trang viết nơi đây..
Tháng 06. 2011
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét